Paleontologen hebben de schedel van ‘de kleine krokodil van Bernissart’ in detail gescand en plaatsen de soort - Bernissartia fagesii ­- dicht bij de oorsprong van moderne krokodillen. De krokodil is minder dan 1 meter lang en leefde in onze contreien ten tijde van de beroemde Iguanodons, zo’n 125 miljoen jaar geleden.

Museummedewerkers en mijnwerkers groeven tussen 1878 en 1881 in de steenkoolmijn van Bernissart (Henegouwen) niet alleen iguanodons op – plantenetende dinosauriërs die hier 125 miljoen jaar geleden leefden. Ze vonden fossiele getuigen van een heel ecosysteem: varens, coniferen, een cicade, vissen (3000 exemplaren!), een salamander, zes schildpadden en… vier krokodillen. Twee grote exemplaren, van zo’n twee meter lang, en ook twee kleine, van zo’n 60 centimeter.

De kleine krokodillen werden in 1883 door Louis Dollo beschreven en op basis van één bijna-compleet exemplaar Bernissartia fagesii gedoopt. Later zijn ook in Groot-Brittannië, Spanje en Frankrijk Bernissartia-fossielen opgegraven. Bernissartia is een van de kleinste krokodillen tot nu toe bekend. Het goedbewaarde exemplaar staat tentoongesteld is in onze Galerij van de Dinosauriërs.

Klaardere kijk

Belgische, Franse en Italiaanse onderzoekers hebben de schedel van Bernissartia laten CT-scannen (röntgenfotografie). Met de microscanner kun doorheen resten sediment, beschermende lijm en botten zelf heen kijken, en komen nieuwe details aan het licht. Door alle kenmerken gedetailleerd te beschrijven en te vergelijken met andere fossiele krokodilachtigen kunnen paleontologen –

onder wie onze collega Thierry Smith – de plaats van dit dier bepalen in de evolutie.

Op basis van 345 anatomische kenmerken, plaatsen ze deze kleine krokodil dicht bij het begin van de evolutie van moderne krokodilachtigen (Eusuchia) zo’n 145 miljoen jaar geleden (vroege Krijttijdperk).

Op de scans zagen de paleontologen een mengeling van primitievere en nieuwere kenmerken (onder meer de choanae – de achterste neusopeningen - bleken moderner). Bernissartia maakte deel uit van een groep krokodilachtigen met een mozaïek van kenmerken die ons de oorsprong van onze moderne krokodillen beter doet begrijpen.

Tot de familie van de Bernissartiidae behoort ook een andere soort, waarvan de volwassen exemplaren klein zijn: Koumpiodontosuchus aprosdokiti. Die soort werd in 2013 voor het eerst beschreven na een vondst van een schedel op Isle of Wight. Deze uitgestorven krokodillen vertonen volgens deze studie geen nauwe verwantschap met deze drie uitgestorven groepen: Atoposauridae, Paralligatoridae of Goniopholididae, wat in vroegere studies wel werd geopperd.

Alleseter

Nieuwe details van het gebit bevestigen het vermoeden dat Bernissartia niet kieskeurig was als het op eten aankwam: met de afgeplatte achterste tanden kon het schelpdieren, zoals zoetwaterslakken en mosselen, verbrijzelen, maar ook insecten en rivierkreeften. En met de scherpe voortanden verscheurde het wellicht kleine gewervelden zoals kikkers en hagedissen. Het voedselpalet komt overeen met wat biologen verwachten van kleine krokodillen.

De beschrijving staat in Journal of Systematic Palaeontology.