Onderzoekers van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen en het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika hebben een handboek klaar over hoe je natuurwetenschappelijke collecties digitaliseert. En dat kan op spreekwoordelijk vijftig manieren, en in vijftig tinten. Een leidraad.
Door museumstukken te digitaliseren in 2D en/of 3D en ze online beschikbaar te stellen, maak je de exemplaren toegankelijk voor onderzoekers waar ook te wereld. Dankzij hoge-resolutiebeelden moet het specimen het museumdepot – met zijn ideale bewaaromstandigheden – niet meer verlaten en wordt het niet beschadigd door manipulatie en transport.
Je verlengt tegelijk het ‘leven’ van deze ingezamelde dieren, fossielen of geologische stalen, als het fysieke object intussen verdwenen is. Denk maar aan de miljoenen specimens die voorgoed verloren gingen in de brand in het natuurhistorisch museum van Rio in 2018.
Geen koud kunstje
Natuurhistorische specimens zijn opgespeld, liggen op een microscoopglaasje of worden in een ethanoloplossing bewaard. Ze zijn soms kleurrijk, soms doorschijnend, of net heel blinkend. Zo’n diversiteit succesvol op de gevoelige plaat vastleggen, is geen koud kunstje. Elk soort object vraagt een aanpak op maat.
'Met dit handboek bieden we een overzicht van de mogelijke manieren om natuurhistorische specimens en erfgoedobjecten te digitaliseren. We bespreken de voor- en nadelen van elke techniek, en voor welk soort object die het best bruikbaar is', zegt Jonathan Brecko (KBIN/KMMA).
Het boek is laagdrempelig en ook bedoeld voor lezers zonder voorkennis die een digitaliseringsproject willen opstarten. 'Zo stellen we ook kostenplaatjes en workflows voor, die mensen heel concreet op weg kunnen zetten om zelf aan het werk te gaan.’
Ik zie wat jij niet ziet
Bovendien kunnen onderzoekers via digitale beeldvorming nieuwe informatie over het specimen verzamelen, die niet van het origineel af te lezen is. 'Zo zie je op een 3D-model veel beter de ruimtelijke structuren en kan je oppervlaktes en diktes berekenen. Zulke nieuwe onderzoekstechnieken waren niet mogelijk met de ‘echte’ objecten', verduidelijkt Aurore Mathys (KBIN/KMMA). Recent ontdekten we nog een zeldzame slang binnenin een andere zeldzame slang.
Een ander voorbeeld is multispectrale fotografie. 'Daarbij fotograferen we onder verschillende lichtbreedtes, zoals bijvoorbeeld met UV- en infraroodlicht', legt Mathys uit. 'Daarmee zie je dingen die onder normaal, wit licht onzichtbaar zijn, zoals schimmel-of vochtaantasting, vroegere restauraties of de samenstelling van de materialen en verflagen in het geval van erfgoedobjecten.'
Online
Veel specimens uit onze collecties – vooral de holotypes (de exemplaren op basis waarvan een nieuwe soort is beschreven) – zijn door het digitaliseringsteam al voor de lens gehaald. Je kunt ze online bekijken op virtualcollections.naturalsciences.be.
Het handboek zelf is gratis beschikbaar en werd gepubliceerd in de reeks Collection Management van het European Journal of Taxonomy, dat onder meer door ons Instituut wordt uitgegeven.
Dit zijn de technieken die zijn geëvalueerd, geperfectioneerd en vergeleken:
- Focus stacking
- ZooSphere and DISC3D
- RTI and Portable Light Dome
- Structure from Motion
- Structured Light Scanning
- Laser Scanning
- Infrared Depth Sensor
- Multispectral imaging
