Twee paleontologen hebben een nieuwe soort vinvis beschreven die tussen 5,3 en 3,6 miljoen jaar geleden in de Noordzee zwom. Het gaat om een verre voorouder van de huidige vinvissen. De fossielen werden twintig jaar geleden opgegraven in Wommelgem. Ze verrijken de intussen enorme collectie walvissenfossielen in en rond Antwerpen.
Het ‘Antwerpse walvissenkerkhof’ breidt verder uit. Er zijn veelbelovende opgravingen aan de gang in Deurne, recent werd een fossiele noordkaper beschreven, nu presenteren paleontologen een verre voorloper van de huidige vinvissen, op basis van een schedel en enkele botten die Antwerpenaar Wilfried Nees in 2000 opgroef bij rioleringswerken in Wommelgem. Paleontoloog Mark Bosselaers (KBIN) beschreef de nieuwe soort samen met zijn Italiaanse collega Michelangelo Bisconti. Ze doopten hem naar de vinder: Protororqualus wilfriedneesi.
‘De streek rond Antwerpen is een goudmijn voor paleontologen die walvissen bestuderen’, zegt Bosselaers. ‘Door de vele vondsten kunnen we de evolutie van deze grote zeezoogdieren beter in kaart brengen.’ De fossielen van Protororqualus wilfriedneesi zijn gevonden in de Formatie van Kattendijk, een zandlaag van 3,6 tot 5,3 miljoen jaar oud jaar (vroeg plioceen), die dagzoomt in onder meer het noordwesten van de Kempen. Na de grondige studie van de schedel en het gehoorbeen blijkt Protororqualus wilfriedneesi een voorheen onbekende walvissensoort en een verre voorloper van de huidige vinvissen (een familie die onder meer de blauwe vinvis, de bultrug en gewone vinvis omvat). ‘Ook aan de dunne, lange en kromme ellepijp zie je dat het een vinvis is: vinvissen hebben lange flippers waarmee ze actief achter hun prooien aangaan. Noordkapers, met hun korte flippers zijn passiever, en liggen als het ware te wachten tot er een prooi in hun muil zwemt.’
Van Middellandse Zee tot bij ons
Uit Noord-Italië is een nauw verwante soort bekend, Protororqualus cuvieri. Die is nog primitiever. Dat doet vermoeden dat deze vinvissen zich vanuit de Middellandse Zee naar de Atlantische Oceaan hebben verspreid, tot aan de oostkust van de Verenigde Staten, waar ook primitieve vinvissen zijn opgegraven uit het plioceen. De studie staat in het vaktijdschrift PeerJ.
De fossielen van Protororqualus wilfriedneesi zijn toegevoegd aan de rijke walvissencollectie van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen. ‘Een mooie aanwinst’, zegt paleontoloog Stijn Goolaerts (KBIN). ‘Werkzaamheden zijn doorgaans hét moment om walvissenfossielen te vinden. Maar vaak gaan ze onherroepelijk verloren omdat niemand ze signaleert of omdat we niet de tijd krijgen om ze te bergen. In tegenstelling tot archeologische vondsten is er geen wetgeving die het paleontologisch materiaal beschermt. We blijven afhankelijk van de goodwill van werfleiders en bouwpromotoren en we steunen op vrijwilligers die ons vindplaatsen aanwijzen en helpen bij het opgraven.’
