Kwamen de dertigtal Iguanodons van Bernissart aan hun einde door droogte, massale verdrinking, werden ze vergiftigd door moerasgas, of was nog een andere ‘moordenaar’ aan het werk? Een team van Belgische wetenschappers heropent de zaak en wil de komende vier jaar een hoofdverdachte identificeren. ‘We zullen daarvoor oude geologische kaarten herbekijken, boorstalen opnieuw bestuderen en nog niet onderzochte specimens onder de loep nemen met nieuwe technieken’, zegt paleontoloog Pascal Godefroit (KBIN), die het project leidt.
Sinds hun ontdekking in 1878 is al veel gespeculeerd over de dood van de Iguanodons van Bernissart. Befaamd paleontoloog Louis Dollo, die de Iguanodons bestudeerde in de jaren na de opgraving, dacht dat ze verdronken tijdens een overstroming, of het onderspit moesten delven in een gevecht met natuurlijke vijanden. In de jaren zestig dachten wetenschappers dat droogte hen de das omdeed, en ze stuk voor stuk in een moeras zijn vast komen te zitten. Of zijn ze van een klif gesprongen of gevallen, zoals een onderzoeker in de jaren zeventig opperde? In de jaren tachtig ging men er dan weer van uit dat ze elk op een normale manier zijn gestorven en mettertijd in een natuurlijke verzakking – een zogenoemde ‘cran’ – zijn gegleden.
En team van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen, Université de Mons en Vrije Universiteit Brussel gaat de komende vier jaar alle scenario’s toetsen aan nieuwe 3D-scans van de fossielen, aan recent ontdekte geologische kaarten van de opgravingen, en aan de gegevens van twee boorkernen die in 2002 werden genomen tot bij de vindplaats van de Iguanodons. De wetenschappers nemen ook 3.000 visfossielen onder de loep en gaan isotopen- en pollenanalyses uitvoeren om na te gaan of er drastische veranderingen in de omgeving hebben plaatsgevonden zo’n 125 miljoen jaar geleden.
Massavergiftiging?
Geoloog Jean-Marc Baele van de Université de Mons had tijdens de startconferentie in Bergen begin juni alvast een paar argumenten voor een plotse massale sterfte. ‘Op een paleontologische site waar de dieren geleidelijk en ‘passief’ zijn gestorven, vind je normaal tachtig procent jonge dieren, omdat die het zwakst zijn’, zegt hij. ‘In de mijn van Bernissart zijn opmerkelijk genoeg alleen volwassen Iguanodons gevonden. Dat wijst mogelijk op een relatief vlugge, massale dood.’
Maar wie of wat doodde de dieren dan ineens? Baele verdenkt waterstofsulfide (H2S), een zogenoemde silent killer: ‘De kleilagen waarin de Iguanodons gevonden zijn, bevatten veel pyriet of ijzerdisulfide (FeS2), dat gevormd wordt door rood ijzeroxide (Fe2O3) en dat toxische gas H2S. H2S is al in heel kleine concentraties giftig. Zo is in 2009 in Mont Saint-Michel een paard gestorven door algen die H2S produceerden. Heeft een geiser van H2S-houdend water 125 miljoen jaar geleden een kudde Iguanodons vergiftigd of doen stikken? De houding waarin de Iguanodons zijn gevonden – op hun zij en met de kop naar achter geslagen – kunnen op een dergelijke vergiftiging wijzen. En wat vertellen de vele visfossielen die zijn gevonden dicht bij de Iguanodons en in een aparte laag?
3D-reconstructie
De Iguanodons van Bernissart zijn een mijlpaal in de paleontologie. ‘Een Rosetta-steen voor de paleontologen van toen’, zegt Pascal Godefroit. ‘De bijna complete fossielen gaven wetenschappers eind 19de eeuw voor het eerst een realistisch beeld van hoe dinosauriërs eruitzagen. Het is de grootste en meest intacte verzameling Iguanodons ter wereld. Ideale specimens om hun gedrag, hun levensomstandigheden en de ecologie van toen te bestuderen.’
Het publiek is altijd heel ontvankelijk geweest voor belangrijke paleontologische vondsten. Al meer dan 130 jaar lokken de topstukken massaal veel Belgen en toeristen naar ons Museum. Godefroit: ‘We willen dit onderzoek naar de omstandigheden van hun leven en dood dan ook breed vertalen, via een website, een documentaire, enzovoort. En we bekijken hoe we de oorspronkelijke geologische plannen en tekeningen in een 3D-reconstructie kunnen gieten, waarbij je online de ‘plaats delict’ kunt verkennen.’
Het onderzoeksproject, gefinancierd door Belspo, kreeg de toepasselijke naam ‘ColdCase: re-opening of the Bernissart Iguanodon crime scene’.
