Neanderthalers die bij de Belgische grotten van Goyet leefden, waren kannibalen. Verschillende botten vertonen snijsporen. Het is het eerste bewijs van kannibalisme bij neanderthalers in het noorden van Europa.

Wetenschappers, waaronder twee onderzoekers van ons Instituut, hebben sporen van kannibalisme gevonden op tientallen neanderthalerbeenderen uit de grotten van Goyet, bij Namen. Op hogeresolutiebeelden is te zien dat de botten stevig bewerkt zijn: ze vertonen snijsporen, inkepingen en ronde inslagen, wat erop wijst dat de menselijke resten gevild en gefileerd zijn en de botten gekraakt werden om er het beenmerg uit te zuigen.

Op vier neanderthalervindplaatsen in Frankrijk en Spanje waren al duidelijke sporen van kannibalisme gevonden, de Goyet-fossielen zijn het eerste bewijs in het noorden van Europa. Of de neanderthalers in Goyet de resten van soortgenoten 'ontvleesden' tijdens een ritueel, of het als voedselbron zagen, daar hebben de onderzoekers het raden naar.

De botten kregen nog een tweede leven, zo blijkt. Vier ervan werden gebruikt om stenen werktuigen (van silex) mee aan te scherpen. Zulke snijsporen zijn vaak te zien op dierlijke botten, maar zelden op neanderthalerbeenderen.

Grootste neanderthalersite Noord-Europa

Het onderzoeksteam herbekeek duizenden dierlijke en menselijke beenderen die de Belgische geoloog Edouard Dupont in 1868 in Goyet had opgegraven, en waarvan een deel nog niet geïdentificeerd was. Liefst 99 beenderen bleken van neanderthalers (van minstens vijf Individuen). Daarmee wordt Goyet in één klap de grootste collectie neanderthalers van Noord-Europa.

De neanderthalers van Goyet leefden tussen 40.500 en 45.500 jaar geleden, wijst de koolstof-14-datering uit. Dat is net voor de komst van de moderne mens naar Europa en kort voor het uitsterven van Homo neanderthalensis. Het valt de onderzoekers op dat de groepen 'late' neanderthalers in Noord-Europa hun doden op verschillende manieren behandelden: in de grotten van Spy en werden ze begraven, in die van Goyet dus waarschijnlijk opgegeten. Ook de stenen werktuigen van de verschillende ‘late’ neanderthalerpopulaties in onze streken waren anders. Maar uit genetische analyses blijken de groepen toch sterk op elkaar te gelijken. Verschillend gedrag maar genetisch erg verwant: dat wijst erop dat de groepjes neanderthalers rond die tijd weinig contact met elkaar hadden en ze dus geen cultuur meer uitwisselden kort voor hun uitsterving. De studie staat in het vaktijdschrift Scientific Reports.

De menselijke resten uit de grotten van Goyet die voor deze studie werden gebruikt, worden bewaard in de collecties van ons Instituut en in die van de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis. Diezelfde Goyet-collectie bevat ook resten van moderne mensen. Dat leverde onlangs nieuwe inzichten op over de vroegste voorouders van de huidige Europese bevolking.