In mei 2016 stelden wetenschappers een intense algenbloei vast vlak voor de Belgische kust. Ze deden dat met behulp van de Europese satelliet Sentinel-2. De satelliet kan gebieden helpen monitoren die onbereikbaar zijn voor een onderzoeksschip. In 2017 werd hetzelfde verschijnsel op satellietbeelden bevestigd.
Alle Europese lidstaten zijn verplicht regelmatig te rapporteren over de kwaliteit van hun kustwateren. Sinds de jaren ’80 verzamelen wetenschappers die gegevens vanaf onderzoeksschepen, en sinds meer dan tien jaar worden die aangevuld met satellietdata. Maar de satellietbeelden waren nog niet gedetailleerd en volledig genoeg om de gebieden vlakbij de kust op te volgen. Die zones binnen twee kilometer van de kust waren een ‘blinde vlek’ omdat de meeste onderzoeksschepen er door de geringe diepte niet kunnen varen. Daar biedt de Sentinel-2-satelliet van het Europees ruimtevaartagentschap ESA, met hogeresolutiecamera's aan boord, nu een oplossing.
‘De satellietbeelden van de algenbloei voor de Belgische kust waren een complete verrassing voor mij’, zegt Kevin Ruddick van ons Instituut. ‘De voorbije 20 jaar deed ik jaarlijks enkele weken metingen aan boord van het onderzoeksschip Belgica, maar de kustzone konden we door de ondiepte niet bemonsteren. Nochtans moeten we meermaals vlakbij de algenbloei gevaren zijn, maar we realiseerden ons niet wat er gaande was.’
Algenbloei versus waterkwaliteit
Algengroei is een volstrekt normaal fenomeen, dat voedsel levert voor mariene organismen. Als zich grote hoeveelheden algen ontwikkelen, spreken we van algenbloei, en daarbij kunnen soms ook negatieve effecten optreden. Bepaalde algensoorten produceren tijdens hun bloei toxines die schadelijk kunnen zijn voor mens en dier. Of, als de bloei lang aanhoudt, doen ze de zuurstofconcentratie in het water afnemen. Dan doet de algenbloei de waterkwaliteit sterk dalen. Snelle detectie is dus belangrijk, zeker in de kustwateren, want die zone is belangrijk voor onder meer kusttoerisme, watersport, kustvisserij en de kweek van schelpdieren.
Sentinel-2
Sentinel-2 is een satelliet met hoge resolutie (tot op 10 meter nauwkeurig) die verschillende golflengten binnen het elektromagnetisch spectrum capteert. Dankzij de aanwezigheid van verschillende banden in het rode deel van het spectrum (meer bepaald 665 nm en 705 nm) kan de bladgroen- of chlorofylconcentratie uit de beelden worden afgeleid. Ook troebelheid (turbiditeit), samen met bladgroenconcentratie één van de graadmeters voor de waterkwaliteit, kan afzonderlijk worden waargenomen.
Methodes testen
De intense algenbloei voor de kust van Nieuwpoort tot Oostende vormde naar alle waarschijnlijkheid geen probleem. Het ging wellicht om de niet-giftige slijmalg Phaeocystis globosa.
Het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen ontwikkelt en test methoden voor het gebruik van de data die Sentinel-2 oplevert. Ze krijgt daarvoor Europese steun van het FP7 onderzoeksprogramma HIGHROC. ‘Het KBIN ontwikkelde in dat kader de software ACOLITE, die vrij beschikbaar is via de website’, voegt ontwikkelaar en beheerder Quinten Vanhellemont, ook verbonden aan ons Instituut, toe.
