De paleontologische collecties behoren tot de oudste van het Instituut. Ze tellen momenteel meer dan 3 miljoen fossielen, waaronder gewervelden (vertebraten), ongewervelden (invertebraten) en planten. Een heel gevarieerde verzameling wat systematische groepen betreft, en ook qua afmetingen: van kleiner dan een cel (nanofossielen) tot dinosaurussen of walvissen. Het beheer van dergelijke collecties lijkt vaak op een strijd van David tegen Goliath.
Onze collectie bestaat vandaag uit ongeveer 35.000 specimens, verdeeld in 1.000 kasten in 4 bewaarplaatsen, en in 132 rijen van 5 grote compactus-systemen (3,60 m hoog). Daarnaast is een vijfde bewaarplaats uitgerust met palletstellingen voor de heel grote specimens (mosasauriërs, iguanodons, zoogdieren uit het kwartair ...).
De paleontologische collecties worden onderverdeeld in vier secties: de Fossiele Vertebraten (VF), de Invertebraten van het Primair (IP), de Invertebraten van het Secundair en Tertiair (IST) en de Paleobotanie en Micropaleontologie (Pbot-Mpal). Binnen die collecties zijn de specimens geklasseerd per systeemgroep (vissen, buikpotigen ...), per tijdsnede (Paleozoïcum, Ypresiaan ...) of per collectie (Stockmans, Marquet, Maillieux, Dupont ...).
Naast de algemene collecties met de onuitgegeven en nog niet bestudeerde specimens beschikken we momenteel over ongeveer 40.000 zogenaamde ‘types’. Het gaat om referentiespecimens die door de onderzoekers gepubliceerd werden in wetenschappelijke onderzoeksartikels.
De paleontologische collecties van het KBIN worden bezocht door onderzoekers uit de hele wereld. Sinds 2007 komen er jaarlijks gemiddeld 33 bezoekers uit 21 verschillende landen, waaronder Brazilië, Japan en Nieuw-Zeeland.
Opmerkelijk: sommige specimens zijn tijdelijk ‘in de mode’. In 2009 kwamen de onderzoekers bijvoorbeeld speciaal op bezoek om onze beroemde iguanodons van Bernissart te zien. In 2012 waren de mosasauriërs dan weer het populairst.
De medewerkers moeten de fossielen geregeld controleren, want pyriet heeft de neiging af te breken. Pyriet (ijzerdisulfide of FeS2) in de barsten van bepaalde fossielen die rijk zijn aan organisch materiaal, reageert met water en zuurstof en wordt daarbij omgezet in ijzersulfaat (FeSO4). Dit bestanddeel heeft een groter volume dan ijzerdisulfide, waardoor het fossiel door het toegenomen volume breekt of zelfs uiteenspat. Tijdens de reactie vormt zich ook zwavelzuur (H2S), dat het fossiel oplost en ook het papier van de etiketten of de opbergdozen ‘wegvreet’. De fossielen die pyriet bevatten, vereisen dus specifieke bewaaromstandigheden, waaronder een relatieve luchtvochtigheid bij voorkeur onder de 30% en nooit boven de 50%.
Dit mineraal, dat gele kubusvormige kristallen vormt, wordt in de volksmond ‘gekkengoud’ genoemd. Sommige goudzoekers verwarden het namelijk ooit met de kostbare goudklompjes … en werden gek.
Behalve het wetenschappelijke onderzoek voor een gemeenschap van specialisten worden de fossielen van het KBIN vaak in de schijnwerpers gezet tijdens permanente of tijdelijke tentoonstellingen in het binnen- en buitenland. Hieronder een selectie:
1. Permanente tentoonstellingen van het KBIN
2. Tijdelijke tentoonstellingen in het KBIN
3. Tijdelijke tentoonstellingen in België
4. Tijdelijke tentoonstelling in het buitenland
Dans l’ombre des dinosaures in het MNHN in Parijs, Frankrijk (2008): 11 specimens uit Messel
Wereldtentoonstelling in Shanghai in China (2010): 1 schedel van mosasaurus op armatuur
