Zand- en grindexploitatie op zee begon in België in 1976 (29.000m³). De winning is met de jaren gestegen en nu schommelt deze hoeveelheid rond de 1.600.000m³. Er is een groeiende interesse voor zeezand voornamelijk omdat de bestaande zandgroeven op land uitgeput raken.

Aangezien het grind in de Belgische wateren niet van perfect kwaliteit is (te kleine korrelgrootte), wordt voornamelijk zand gewonnen. Dit zand wordt in de bouw gebruikt. Voor grote infrastructuurwerken, zoals de aanleg van gaspijpleidingen waren in de jaren ’90 grote hoeveelheden zand nodig. Het Vlaamse Gewest doet aan zandwinning voor kustbescherming en het heraanleggen van het strand. De exploratie en exploitatie van zand en grind gebeurt in welbepaalde gebieden op het Belgisch continentaal plat.

Voor het verkrijgen van een vergunning voor zand- en grindexploitatie moet volgens de nieuwe wetgeving, een concessieaanvraag en een milieueffectenrapport ingediend worden. Dit milieueffectenrapport wordt onderworpen aan een milieueffectenbeoordeling: de OD Natuur (BMM) beoordeelt de aanvaardbaarheid van de activiteit voor het mariene milieu. Deze beoordeling wordt overgemaakt aan de minister bevoegd voor het mariene milieu, die op zijn beurt advies overmaakt aan de federale minister van Economie. Het advies van de minister bevoegd voor het mariene milieu is bindend: indien dit advies negatief is, kan geen concessie verleend worden.

De concessies zijn gebonden aan een vergoeding die door de overheid wordt gebruikt voor het continue onderzoek naar de invloed van de exploitaties op het mariene milieu. De OD Natuur bestudeert daarom aan de hand van mathematische modellen, het transport van het sediment dat verstoord wordt door de exploitaties. De studie probeert de voorwaarden voor een duurzame ontwikkeling te bepalen en een onderscheid te maken tussen de menselijke impact en de natuurlijke variabiliteit ten gevolge van bijvoorbeeld stormen.

Elk ontginningsvaartuig moet uitgerust zijn met een automatisch registreersysteem, de zgn. black-box. De black-boxes registreren een aantal parameters zoals vb. identificatie van het vaartuig, traject, datum, tijd, positie, snelheid, status van de pompen,… Het beheer van het registreertoestel en de verwerking van de gegevens gebeurt door de OD Natuur in opdracht van de FOD Economie. Zo kan worden nagegaan of de voorwaarden opgelegd in het concessiebesluit worden gerespecteerd.

Op internationaal vlak worden de effecten van zand- en grindexploitatie op zee bestudeerd door de werkgroep WGEXT binnen ICES, waarvan de OD Natuur een actief lid is. Ook in het kader van het OSPAR-Verdrag wordt gesteld dat lidstaten rekening moeten houden met de richtlijnen van ICES, aangezien zand- en grindextractie een menselijke activiteit is met mogelijke effecten op mariene ecosystemen en habitats.

Brochure Zand- en grindwinning in het Belgisch deel van de Noordzee.

Voor meer informatie sturen we je graag door naar de gespecialiseerde website van de Wetenschappelijke dienst Beheerseenheid Mathematisch Model Noordzee.