Het Instituut voor Natuurwetenschappen bewaart 21 olieverfschilderijen van kunstenaar en schelpenverzamelaar Alphonse Mora (1891-1977). Hij beeldt er de rijkdom van het zeeleven in af, met bijzondere aandacht voor schelpdieren. Vandaag verkeert vooral het grote schilderij in slechte staat, terwijl de kleinere werken dringend reiniging vragen. Met jouw stem help je dit unieke erfgoed te restaureren en zo de wetenschappelijke én artistieke waarde voor de toekomst te behouden.

Stem op ons!

Het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium (KIK) en de Nationale Loterij organiseren de vijfde editie van de Erfgoed Challenge, een jaarlijks initiatief rond het behoud en de herwaardering van het erfgoed in België. Voor deze editie werden acht erfgoedschatten genomineerd. Vanaf 21 oktober tot en met 1 februari 2026 kan het publiek via de officiële website stemmen op zijn favoriete erfgoedschat en zo actief bijdragen aan het behoud van Belgisch cultureel erfgoed.

Voor de editie van 2025 selecteerde het KIK acht erfgoedschatten, die elk een unieke bijdrage leveren aan de rijke culturele identiteit van België:

• De schilderijen met schelpdieren van het Instituut voor Natuurwetenschappen in Brussel (21 kunstwerken als artistieke ode aan mariene biodiversiteit)
• De sgraffiti van het Maison Dorée in Charleroi
• Het Paleis van China en van de landen van de Zijderoutes in Laken, Brussel
• De ijskelder van Bedford House Cemetery in Ieper
• Het renaissancepaviljoen van Bergen
• Het waterbassin van het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpen
• De mode-erfenis van Elisabeth D’Aubreby Van Swae in het Modemuseum in Hasselt
• De albasten bas-reliëfs van het Kasteel van Gaasbeek

Stemmen kan van 21 oktober 2025 tot en met 1 februari 2026 via erfgoedchallenge.be (website van het KIK)

 De stemmen worden gecombineerd met de beoordeling van een jury. De winnaar wordt bekendgemaakt op 10 februari 2026 en krijgt niet alleen publieke erkenning, maar ook professionele begeleiding van het KIK op het vlak van documentatie, wetenschappelijk onderzoek, conservatie en restauratie. Dankzij de structurele steun van de Nationale Loterij is een startbudget van 25.000 euro voorzien als prijs voor de hoofdwinnaar, zodat de eerste stappen naar duurzame erfgoedzorg kunnen worden gezet.

De schilderijen met schelpdieren van het Instituut voor Natuurwetenschappen

Ons project? De restauratie van 21 schilderijen van Alphonse Mora (1891–1977), kunstenaar en schelpenverzamelaar, die het onderwaterleven en de biodiversiteit van de zee in verf vereeuwigde. De Zoo van Antwerpen schonk ons deze reeks – 20 kleinere werken en één monumentaal doek – in 2019 en sindsdien zijn ze enkel te zien tijdens een rondleiding achter de schermen of bij een bezoek aan de 9^de verdieping.

De kunst en kunde van schelpen

De collectie bestaat uit twintig kleinere olieverfschilderijen (ca. 40 x 60 cm), waarop uiteenlopende soorten weekdieren (mollusken) – in het bijzonder schelpdieren - zijn afgebeeld. De doeken zijn bevestigd op houten dragers en dateren vermoedelijk uit de jaren vijftig en zestig. Daarnaast bevat de reeks een monumentaal panoramaschilderij uit 1949 (210 x 285 cm), eveneens olieverf op doek, maar ingekaderd. Dit indrukwekkende werk biedt een breed overzicht van mariene biodiversiteit, van kleurrijke schelpen tot neteldieren en zeesterren.

Kunstenaar Alphonse Mora (1891-1977) was een Vlaams schilder, actief in de eerste helft van de 20ste eeuw. Hij schilderde landschappen, stillevens en stadsgezichten, maar vooral in zijn mariene werken zie je zijn persoonlijke passie voor natuur en wetenschap. Mora was als schelpenverzamelaar lid van de Koninklijke Belgische Vereniging voor Conchyliologie, de wetenschap die schelpen bestudeert. In zijn doeken komt niet alleen zijn schildertechnisch talent en oog voor detail tot uiting, maar ook zijn grondige kennis van zeedieren en zijn bijzondere fascinatie voor schelpen.

Restauratie als reddingsboei

De twintig kleinere schilderijen verkeren in goede staat en zijn goed geconserveerd op hun houten dragers. Zij hebben wel een grondige reiniging nodig. Het grote panoramaschilderij daarentegen verkeert in een zorgwekkende conditie. Het doek heeft een scheur van ongeveer 17 centimeter en meerdere kleinere scheurtjes. Bovendien is het niet meer correct opgespannen op het kader en vertoont het sporen van beschadiging tijdens het transport. De totale schade bemoeilijkt ernstig het behoud van het kunstwerk en het veilig tentoonstellen ervan.
 

Haal de schilderijen uit hun schulp!

Voor een deskundige restauratie en reiniging is de expertise van het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium zowel noodzakelijk als welkom. Dankzij deze ingreep kunnen de schilderijen in hun oorspronkelijke glorie worden hersteld om ze een betekenisvolle plek te geven in de wandelgangen van het Instituut voor Natuurwetenschappen.

Het instituut beheert een van de grootste weekdierencollecties ter wereld! De schilderijen van Alphonse Mora voegen hieraan een bijzondere esthetische en educatieve dimensie toe. Ze slaan zo een unieke brug tussen kunst en wetenschap. Bezoekers maken op een toegankelijke manier kennis met de rijkdom én kwetsbaarheid van het zeeleven. Zo versterken de olieverfschilderijen van Mora de boodschap over het belang van duurzaam beheer en bescherming van de mariene biodiversiteit.

Locatie: Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen, Vautierstraat 29, Brussel
Periode van vervaardiging: 1949 (1 groot schilderij; 210 x 285 cm) en jaren 1950-1960 (20 kleine schilderijen; 40 x 60 cm)
Kunstenaar: Alphonse Mora (1891-1977)
Materialen: olieverf op doek, al dan niet ingekaderd of geplakt op houten drager
Eigenaar: KBIN
Inventarisnummer: I.G. 34018
BALaT-link: https://balat.kikirpa.be/object/11009589