Nieuwe inventaris bevestigt grote rijkdom aan kevers in België
België telt maar liefst 4.672 keversoorten. Dat blijkt uit een nieuwe checklist door een team van de Koninklijke Belgische Vereniging voor Entomologie (KBVE) en het Instituut voor Natuurwetenschappen. ‘Er zijn nieuwkomers, zoals vele soorten glanskevers, maar ook soorten die lokaal zijn uitgestorven, vooral schrijvertjes en mestkevers’, zegt entomoloog Wouter Dekoninck.
De Britse evolutionair bioloog en geneticus J.B.S. Haldane grapte ooit dat, als een god of een goddelijk wezen alle levende organismen op aarde had geschapen, die schepper dan wel een “buitengewone voorliefde voor kevers” moest hebben. Ongeveer één op de vier diersoorten op aarde is een kever. En ze bevolken zowat elk type habitat: de ondergrond, planten, water, mest, dood hout, …
Het hoeft dus niet te verwonderen dat er ook in België ontzettend veel keversoorten leven. Maar hoeveel precies? Het vorige grootschalige maar onvolledige overzicht van kevers in België dateert al van 1995. Door grondige data-analyse (onder andere van waarnemingen.be en het inventarisatieproject in de Brusselse Jardin Massart), gecombineerd met literatuuronderzoek en de expertise van meer dan dertig specialisten, hebben we nu een vollediger en nauwkeuriger beeld van de Belgische keverdiversiteit.
Nieuwkomers
Het team heeft in totaal 4.672 keversoorten officieel geïdentificeerd. Er zijn sinds 1990 295 nieuwe soorten waargenomen in ons land. Bij de familie van de glanskevers (Nitidulidae) kwamen relatief gezien de meeste soorten bij. Van het totale aantal opgelijste soorten zijn er 108 uitheems, vooral in de groep van de spektorren (Dermestidae) en zwartlijven (Tenebrionidae). Ze zijn binnengebracht uit exotische regio’s of schoven van zuidelijkere gebieden op naar onze streken. ‘Uitheemse soorten zijn niet per definitie invasief’, zegt Wouter Dekoninck, entomoloog van het Instituut voor Natuurwetenschappen. ‘Onder meer het Aziatische lieveheersbeestje is dat wél. De kever is ooit ingevoerd in ons land als biologisch bestrijdingsmiddel tegen bladluizen, maar hij vreet ook larven van inheemse lieveheersbeestjes en vlindereitjes, en vormt zo een bedreiging.’
Minder mestkevers en schrijvertjes
De meer dan vierduizend soorten zijn verdeeld over 103 families. De grootste keverfamilies in België zijn de kortschildkevers (Staphylinidae), snuitkevers (Curculionidae), loopkevers (Carabidae) en bladkevers (Chrysomelidae). Kortschildkevers, langwerpig en meestal donkerkleurig, spannen de kroon met liefst 1.200 soorten.
Kevers zijn cruciale indicatoren van ecosystemen. Hun aan- of afwezigheid is een graadmeter voor de gezondheid ervan
Arno Thomaes, Koninklijke Belgische Vereniging voor Entomologie
Door vroegere inventarissen van keverpopulaties te vergelijken met die van vandaag, stellen de entomologen vast dat 145 soorten waarschijnlijk nationaal zijn uitgestorven. Ze zijn in ons land niet meer waargenomen sinds 1950. De meest bedreigde families zijn de mestkevers (Aphodiidae) en de schrijvertjes (Gyrinidae; de enige kevergroep die op het wateroppervlak kan zwemmen, onsterfelijk gemaakt door Guido Gezelles gedicht ‘Het Schrijverke’). Van ongeveer een kwart van de soorten binnen die twee families is al zeventig jaar geen spoor meer.
Een verklaring? ‘De waterkwaliteit is na 1950 achteruitgegaan, waardoor een aantal soorten schrijvertjes zijn verdwenen’, zegt Arno Thomaes (KBVE), eerste auteur van de nieuwe inventaris. ‘Dat we heel wat mestkevers niet meer waarnemen komt doordat vee behandeld wordt met bestrijdingsmiddelen tegen darmparasieten. Stoffen die via de mest in de kevers terechtkomen.’
Unieke soorten
De checklist maakt voor de meeste families een onderscheid tussen de drie gewesten (Vlaanderen, Wallonië en Brussel) en drie tijdsperiodes (vóór 1950, 1950–1999 en vanaf 2000). Door die indeling is het mogelijk trends in biodiversiteit en verspreiding van soorten op te volgen. De meeste keversoorten (56 procent, een kleine 1800 soorten) worden in de drie gewesten waargenomen. Wallonië heeft 14 procent unieke soorten (niet gevonden in de andere gewesten), Vlaanderen 7 procent. Dat heeft te maken met hun unieke habitats: onder meer hoogveen en kalkrijke graslanden in Wallonië, en kustomgevingen in Vlaanderen.
‘De nieuwe checklist is nu de basis voor verdere monitoring, natuurbeheer en beleidsvoering’, zegt Thomaes. ‘Kevers zijn cruciale indicatoren van ecosystemen. Hun aan- of afwezigheid is een graadmeter voor de gezondheid ervan.’
Zulke inventarissen zijn een werk van lange adem, en zijn vandaag alleen mogelijk door een goeie samenwerking tussen experts en vele tientallen burgerwetenschappers.
Checklist of the beetles of Belgium (Coleoptera) is online beschikbaar, en binnenkort als boek. De complete lijst wordt ook toegankelijk gemaakt op GBIF (www.gbif.org), een internationaal netwerk en dataplatform dat open toegang biedt tot gegevens over biodiversiteit wereldwijd.
