Online geluidsarchief centraliseert Belgische vleermuisgeluiden

Onderzoekers en natuurliefhebbers kunnen voortaan bijna twee miljoen Belgische vleermuisopnames beluisteren via het Digital Animal Sound Archive. Het platform biedt centrale toegang tot dit uitgebreide geluidsmateriaal, ondersteunt wetenschappelijk onderzoek en stimuleert het gebruik ervan bij analyses van milieueffecten en beleidsontwikkeling.

Kelle Moreau

Net zoals veel andere diersoorten (waaronder walvissen, insecten, vogels,…) produceren vleermuizen geluid, onder meer om prooien te lokaliseren of zich te oriënteren. Het gaat daarbij om hoogfrequente ultrasone geluiden die voor de mens vaak niet of moeilijk hoorbaar zijn, maar die wel kunnen worden geregistreerd. Dergelijke opnames hebben een groot potentieel belang voor onderzoek naar de verspreiding en het gedrag van de verschillende soorten, en voor het inschatten van de impact van menselijke activiteiten. Dit zowel ter land als ter zee, want ook op zee worden vleermuizen waargenomen.

Tot nu toe werden de beschikbare Belgische geluidsbestanden van vleermuizen enkel bewaard in de moeilijk bereikbare archieven van individuele personen of organisaties. Daar liepen ze het risico op korte termijn te verdwijnen, bijvoorbeeld omdat ze na de analyse ervan verwijderd worden. Het Digital Animal Sound Archive (DASA) brengt de opnames nu samen in één gestandaardiseerd, veilig en doorzoekbaar systeem.

Ook dankzij en voor burgerwetenschappers

DASA is meer dan een passief geluidsarchief van professionele wetenschappers. Na de aanmaak van een account kan iedere geïnteresseerde, zowel professionelen als vrijwilligers, er geluidsopnames downloaden en beluisteren. Bovendien kan elke aangeslotene ook opnames in DASA opladen. Zo kunnen burgerwetenschappers hun eigen opnames veiligstellen voor de toekomst, en zo de collectie aanvullen en de mogelijkheden ervan voor wetenschappelijke en beleidsondersteunende toepassingen vergroten. Tot op heden werd 24% van de waarnemingen door burgerwetenschappers verzameld, een aandeel dat in de toekomst ongetwijfeld nog zal stijgen.

Verder kan iedereen ook bijdragen aan het toewijzen van de opnames aan één of meerdere vermoedelijke soorten, of een alternatieve soortoptie toekennen aan een bestaande identificatie. Herkennen op welke soort een opname betrekking heeft is in het geval van vleermuizen immers niet altijd eenvoudig, en vereist een doorgedreven kennis van de materie. Er worden dan ook gericht vleermuisspecialisten ingeschakeld om waarnemingen te valideren, wat betekent dat ze met hoge zekerheid worden toegekend aan de juiste soort.

Een schat aan informatie

“DASA bundelt momenteel bijna twee miljoen vleermuisdetecties door professionele en burgerwetenschappers. Het is een unieke databank die de toepassingsmogelijkheden van waarnemingen en geluidsopnames voor het Belgisch natuuronderzoek toekomstbestendig maakt,” zegt projectcoördinator Robin Brabant van het Instituut voor Natuurwetenschappen.

Ongeveer de helft van deze vleermuiswaarnemingen is gekoppeld aan geluidsbestanden. Ook de overige waarnemingen zijn echter zeer waardevol omdat de verspreiding en trends van de verschillende soorten eruit kunnen worden afgeleid.

Bob Vandendriessche, voorzitter van de Vleermuizenwerkgroep van Natuurpunt, staat verder stil bij de meerwaarde van een toegewijd platform als DASA: “Bestaande platforms zoals waarnemingen.be zijn niet opgezet om dergelijke massieve datasets te ontvangen en ontsluiten. Het aantal personen dat op grote schaal akoestische data verzamelt mag dan wel eerder klein zijn, het datavolume is al snel erg groot. Ook de omvang en het belang van de begeleidende metadata is veel groter dan bij andere biologische data, zodat een afzonderlijk platform wenselijk was”.

DASA is het eerste Belgische platform dat bio-akoestische gegevens volgens internationale standaarden structureert en koppelt aan internationale biodiversiteitsplatformen zoals het Global Biodiversity Information Facility (GBIF). De infrastructuur kan bovendien opgeschaald worden. Naast geluidsopnames van vleermuizen zullen later ook opnames van andere diergroepen, zoals zeezoogdieren of insecten, kunnen worden toegevoegd. De focus blijft evenwel liggen op Belgische gegevens.

Het Digital Animal Sound Archive (DASA) project is een samenwerking tussen het Instituut voor Natuurwetenschappen, Natuurpunt en Natagora. Het platform werd ontwikkeld met financiering van het Federaal Wetenschapsbeleid (BELSPO).

Alle gegevens voldoen aan de FAIR-principes (Findable, Accessible, Interoperable, Reusable) en de Europese Open Data-richtlijn, waardoor ze wereldwijd bruikbaar zijn voor wetenschap, beleid en educatie.